نقد شماره 1 صبحانه با زرافه ها
مرجان فاطمی – تثبیت خودسازی با فیلم دوم!
سروش صحت اولین‌بار سال 1386 با ساخت سریال «چهارخونه» کارگردانی را تجربه کرد؛ سریالی که هیچ شباهتی با آثار بعدی این کارگردان نداشت. اوایل دهه نود با همکاری پیمان قاسم‌خانی دو سریال «ساختمان پزشکان» و «پژمان» را کارگردانی کرد که هردو جزو کمدی‌های موفق تلویزیون، مخاطبان زیادی را با خود همراه کردند. از «شمعدونی» به بعد اما صحت به تعریف جدیدی از سریال‌سازی رسید و مسیری را طی کرد که حالا به خلق «صبحانه با زرافه‌ها» رسیده است.
«صبحانه با زرافه ها» دومین فیلم سینمایی سروش صحت است که فیلمنامه آن به طور مشترک توسط سروش صحت و ایمان صفایی نوشته شده. آنها از زمان تولید سریال «شمعدونی» برای نگارش سریال‌ها و فیلم‌هایی که صحت تولید می‌کند به زوجی خلاق و قدرتمند در نگارش فیلمنامه تبدیل شده‌اند. سریال‌های «شمعدونی»، «لیسانسه‌ها»، «فوق لیسانسه‌ها»، «مگه تموم عمر چند تا بهاره» و فیلم سینمایی «جهان با من برقص» ماحصل فکر جمعی این دو نفر است؛ آثاری خلاقانه که شاید در وهله اول مورد پسند همه سلیقه‌ها نباشد اما به مرور توانسته است سلیقه خاصی را با خودش همراه کند. «صبحانه با زرافه‌ها» به لحاظ جنس کمدی، در امتداد آثار قبلی صحت قرار دارد و در زمینه معنا و محتوا هم می‌توان ردپایی از آنچه پیش‌تر در آثار آنها سراغ داشته‌ایم دید.
سروش صحت در فیلم جهان با من برقص روی اهمیت دوستی‌ها و ستایش زندگی هرچند سخت و کوتاه دست گذاشته بود و در «صبحانه با زرافه‌ها» هم تا حدودی به همین معانی پایبند مانده است. اینبار تمرکز روی زندگی چند جوان است که برای رسیدن به حال خوب و دور ماندن از سختی‌های زندگی واقعی، مدام درحال کوکائین زدن هستند تا به این شیوه پشت نقابی از حال خوب پنهان شوند. یکی از نکات مهمی که سروش صحت در این فیلم روی آن دست گذاشته، اهمیت برقراری دیالوگ است. اینکه ما خیلی وقت‌ها بدون شنیدن حرف طرف مقابل، موضع می‌گیریم و حتی در رابطه‌هایمان به توانایی در برقراری دیالوگ اهمیتی نمی‌دهیم. انگار هم‌کلامی آخرین چیزی است که به آن دقت می‌شود. صحت در این فیلم هم روی اهمیت لحظه‌ها و تلاش برای زیستی تمام و کمال تمرکز کرده و به ستایش جزئیات و ظرافت‌های زندگی پرداخته. جزئیاتی مثل بها دادن به زندگی حشرات یا تماشای چشم‌های یک گاو و نهایتا صبحانه خوردن با زرافه‌ها.
«صبحانه با زرافه‌ها» یک کمدی موقعیت با حال‌وهوای آثار قبلی سروش صحت است و در بخش‌های مختلف آن می‌توان امضای این کارگردان را دید. صحت هم در فیلم و سریال‌ها، هم در یادداشت‌ها و هم در برنامه «کتاب‌باز» مدام از ستایش رفاقت، ستایش لحظات زندگی و توانایی تطبیق با شرایط در هر وضعیتی صحبت به میان می‌آورد و اصول مدنظرش را به‌خوبی در آثارش به نمایش می‌گذارد. در «صبحانه با زرافه‌ها» هم با قالبی جدید، تعریفی مهم از زندگی ارائه می‌کند و در عین اینکه مخاطبانش را می‌خنداند، احساساتشان را درگیر می‌کند و اجازه می‌دهد تا مدت‌ها بعد از تماشای فیلم، به معنای نهفته در پس آن فکر کنند. نگاهی داریم به فضای کلی این فیلم.
سروش صحت از زمان «لیسانسه‌ها» به امضای جالبی در آثارش رسیده و برای نمایش احساسات شخصیت‌ها فضای ذهنی آنها را به شیوه‌های مختلف بازنمایی می‌کند. در «لیسانسه‌ها»، «جهان با من برقص» و «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» برای نمایش این فضای ذهنی از موسیقی، آواز و حتی جسمیت بخشیدن به حفره‌های ذهنی و ماتریکس و … استفاده کرده بود. حالا در «صبحانه با زرافه‌ها» هم برای به تصویر کشیدن حال‌وهوایی که در هر شرایط تجربه می‌کنند، در بخش‌های مختلف، در صحنه‌هایی آنها را در چیدمان‌های مختلف با موسیقی متفاوت کنار هم قرار داده است. شیوه نشستن و ایستادن و حتی مدل نگاه کردن آنها در تلفیق با موسیقی به احساساتشان در آن شرایط بخصوص گره می‌خورد و معنایی متفاوت ایجاد می‌کند.
ماجراهای فیلم با پنج بازیگر اصلی پیش می‌رود که از بین آنها پژمان جمشیدی، هوتن شکیبا و بیژن بنفشه‌خواه، پیش‌تر سابقه همکاری با صحت را در آثار مختلف داشته‌اند. با این‌حال هیچ‌یک از آنها را در موقعیت‌های مشابه قبل نمی‌بینیم. بیژن بنفشه‌خواه یکی از متفاوت‌ترین بازی‌هایش را به نمایش گذاشته و نقش مهندسی کاملا جدی را بازی می‌کند. تضادهای رفتاری و تصمیم‌های ناگهانی‌اش در موقعیت‌های مختلف خنده‌دار به نظر می‌رسد. همراهی او با هوتن شکیبا برای کوکائین زدن، به خلق فضایی عجیب و جذاب منجر می‌شود. شکیبا هم در ظاهر جدی رفتار می‌کند اما با حرکات به ظاهر عادی و نگاه‌ها و لبخند روی لب، به بامزه‌تر شدن فضا کمک می‌کند. پژمان جمشیدی برخلاف همیشه، تلاشی برای ایجاد خنده نمی‌کند و اتفاقا استیصال و حال بد اوست که در مواجهه با رفتار دیگران خنده‌دار به نظر می‌رسد. هادی حجازی‌فر در اولین همکاری با سروش صحت خودش را کاملا به حال‌وهوای اثر نزدیک کرده و یکی از درخشان‌ترین بازی‌ها را دارد. بهرام رادان هم تا حد زیادی سعی کرده با منطق موجود در فیلم همراهی کند، با این‌حال جنس بازی‌اش متفاوت از سایرین است.
بنفشه‌خواه در فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» نقش شاهین، مغز متفکر جمع را دارد. اوست که بساط کوکائین زدن را به راه می‌اندازد، در نقطه بحرانی پای دکتر را به میان می‌کشد، مسئله ویلای شمال را مطرح می‌کند و پیشنهاد آشنایی با دخترها را می‌دهد. بنفشه‌خواه با لحن منحصربه‌فرد، اخم‌ها، نگاه‌ها و پیشنهادهای عجیبش بخش مهمی از موقعیت‌های کمدی فیلم را رقم می زند.
شاهین به عنوان مهندس معرفی می‌شود و هوتن شکیبا را هم به جای پویا مهندس صدا می‌زند. سوال‌وجواب‌های میان او و شکیبا یکی از جذابترین بخش‌های فیلم را می‌سازد. چهره‌اش به نحوی طراحی شده که این صفت مهندس کاملا به او می‌آید. عینکی دورمشکی به چشم دارد که با موهای سفید و اخم روی پیشانی‌اش او را فردی جدی جلوه می‌دهد. به همین دلیل هم هست که از او انتظار بعضی کارها و رفتارها نداریم و تضاد میان رفتار و چهره‌اش کاملا به چشم می‌آید.
در فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» با ماجراهایی کاملا از جنس زندگی مواجهیم. ظرافت‌ها و جزئیاتی که شاید هرکدام از اما در موقعیت‌های مختلف تجربه کرده‌ایم. حالا همین موقعیت‌ها وقتی به شکلی تا این حد ملموس پیش رویمان قرار می‌گیرد، وضعیت جالبی را شکل می‌دهد. اینکه در موقعیت‌هایی خاص درست وقتی همه انتظار دارند طبق کلیشه‌های رفتاری مخصوص به آن شرایط پیش برویم، به گونه‌ای دیگر و مطابق با آنچه فکر می‌کنیم درست است عمل کنیم خنده‌دار اما واقعی است. موقعیت‌های کمدی «صبحانه با زرافه‌ها» نه اغراق‌شده‌اند و نه تخیلی. به همین دلیل هم در هر کدام از آنها خودمان را می‌بینیم و به اینکه چنین شرایطی را تجربه کرده‌ایم می‌خندیم. مثلا اینکه وقتی دوستمان درگیر یک مشکل بزرگ است، دلمان گردو بخواهد یا در مراسم سوگواری عزیزانمان گرسنه شویم و یاد غذای توی یخچال بیفتیم و نتوانیم جلوی خودمان را بگیریم و … کمدی «صبحانه با زرافه‌ها» از همین جنس است و کاملا به دل می‌نشیند.
